วัสดุกรองชนิดต่างๆ กับตู้ปลาสวยงาม
การเลือกและทำความเข้าใจกับวัสดุกรองชนิดต่างๆสำหรับตู้ปลา
เมื่อมีการพูดถึงระบบกรอง ระบบบำบัดน้ำสำหรับตู้เลี้ยงปลา ไม่ว่าจะใหญ่ จะเล็กขนาดไหนก็ตาม สิ่งที่มักจะถูกพูดถึงควบคู่กัน นั่นก็คือ วัสดุกรอง วัสดุกรองสามารถแบ่งออกได้ตาม คุณสมบัติการกรองของตัวมันเอง เป็น 3 ประเภทใหญ่ๆ คือ วัสดุกรองทางกายภาพ , ทางเคมี และทางชีวภาพ ( ดูรายละเอียดได้จาก บทความเรื่อง ระบบกรอง กับตู้ปลาสวยงาม ) ซึ่งวัสดุกรองแต่ละชนิดนั้น อาจจะมีคุณสมบัติในการกรองได้เพียงประเภทเดียว หรือมากกว่า หนึ่งประเภท ก็ได้ และถ้าจะพูดกันไป แล้วนั้น วัสดุที่สามารถนำมาใช้เป็นวัสดุกรอง ได้นั้น จะมีหลากหลายชนิดมาก มีทั้งเป็นวัสดุที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ อย่างเช่น หินภูเขาไฟ, ปะการัง, เปลือกหอย หรือ เป็นวัสดุที่ถูกสร้างขึ้นมาเพื่อเป็นวัสดุกรองน้ำโดยเฉพาะ เช่น ไบโอบอล, เซรามิค ริงค์ หรือจะเป็นวัสดุที่ถูกสร้างขึ้นมา แต่ไม่ได้มีวัตถุประสงค์หลักเพื่อเป็นวัสดุกรอง แต่มีการนำมาใช้เป็นวัสดุกรอง เช่น อวนจับปลา หรือ ฟองน้ำบางชนิด เป็นต้น ถ้าเราจะนับจำนวนกันจริงๆ แล้ว ก็คงมีกันหลายสิบชนิด ซึ่งถ้าจะต้องมาอธิบายกันทั้งหมดแล้วคงต้องเขียนหนังสือกันเป็นเล่มๆ และตัวผมเองคงต้องใช้เวลาหาข้อมูล และเขียนกันนานโขเลยทีเดียว แต่ว่า คงไม่ต้องถึงขนาดนั้นเลยนะครับ ถึงตอนนั้น คิดว่าคงไม่มีใครมานั่งรออ่านบทความจากผมแล้วละครับ 55555 ชักแม่น้ำ มาคุยกันหลายสายแล้ว ก่อนที่จะออกทะเลไปไกลกว่านี้ ขอเข้าเรื่องเลยดีกว่านะครับ เอาเป็นว่า เรื่องวัสดุกรองที่จะขอพูดถึงในครั้งนี้ ผมจะขอยกเอา วัสดุกรองที่เป็นที่นิยมใช้กับ ตู้ปลาอโรวาน่า และ วัสดุกรองที่มักจะมีการเข้าใจผิด หรือถูกเอาไปใช้แบบ ไม่ถูกต้องกันนะครับ เผื่อว่าใครกำลังอยากได้วัสดุกรองสำหรับ ตู้ปลาใบใหม่อยู่ จะได้เอาข้อมูลไปเป็นแนวทางได้ วัสดุกรอง ที่จะขอพูดถึงก็ได้แก่ หินพัมมีส , หินซีโอไลท์ , ปะการัง, เซรามิค-ริงค์, ไบโอบอล, แอคติเวท คาร์บอน และใยกรองต่างๆ ครับ เพื่อไม่เป็นการเสียเวลา ขอเริ่มเลยนะครับ
หินพัมมิส (Pumice stone) หินพัมมีส หรือบางคนรู้จักกันในชื่อ หินพูไมส์ เป็นหินภูเขาไฟชนิดหนึ่ง มีซิลิก้าเป็นองค์ประกอบหลัก หินพัมมิสเกิดจากการหลอมละลาย ของ ลาวา และ แม๊กม่า แล้วจับตัวแข็งโดยฉับพลัน กับ ชั้นอากาศ และ ฟองอากาศ (ในกรณีไหลลงน้ำ) ขณะที่ ลาวา กำลังร้อนระอุ เมื่อเจอเข้ากับความเย็น จากอากาศ และน้ำ จึงจับตัวแข็งเป็นก้อน ภายในเนื้อหินเกิดโพลงอากาศ และ รูพรุนจำนวนมหาศาล บวกกับน้ำหนักที่เบามากๆ จึงทำให้ หินพัมมีสมีคุณสมบัติที่สามารถลอยน้ำได้ (ธรรมชาติมันเป็นอย่างนั้นอยู่แล้วไม่ต้องหาผ้าเจ็ดสี เจ็ดศอก หรือธูปเทียน ไปบูชา ขอหวยมันนะครับ ^__^ ) รูปร่าง ลักษณะ และคุณสมบัติ : หินพัมมีส มีทั้งที่เป็นสีขาว สีเทา และสีน้ำตาล เป็นหินที่มีลักษณะเป็นรูพรุน มีน้ำหนักเบามากๆ เนื่องจากอากาศที่อยู่ในรูพรุนของหินพัมมีสนี่เอง จึงทำให้ หินชนิดนี้สามารถลอยน้ำได้ ข้อมูลบางแหล่ง บอกไว้ว่าตัวของพัมมีสเองมีฤทธิ์เป็นกรดอ่อนๆ คือ มี pH อยู่ที่ 5-6 แต่ ไม่มีคุณสมบัติด้าน pH Buffer แต่เอาเข้าจริงๆ ด้วยประสบการณ์ส่วนตัวผมเอง และอีกหลายๆ ท่าน พบว่าหินพัมมีสบางครั้งพบว่าทำให้น้ำมี pH สูงขึ้นจนถึง 8 หรือ 8.5 ได้ แต่จะค่อยๆ ดีขึ้นจนบางครั้ง จะกลับสู่สภาพปกติคือไม่เป็น pH Buffer ในที่สุด จุดนี้เข้าใจว่าอาจเป็นไปตามสภาพแวดล้อมในแหล่งที่นำหินมาใช้ หินพัมมีสที่มีจำหน่ายอยู่ในท้องตลาดทั่วไป จะถูกแบ่งเป็น 6 เบอร์ด้วยกัน คือ เบอร์ 01, เบอร์ 02, เบอร์ 03, เบอร์ 3S ต้นไม้, เบอร์ 3S บ่อกรอง, และ 3S Jumbo โดยเบอร์ที่นิยมนำมาใช้กับระบบกรองมากที่สุดคือ 3S บ่อกรอง ประเภทของวัสดุกรอง : หลักๆ เป็นวัสดุกรองชีวภาพ แต่หินพัมมีสขนาดเล็ก บางทีก็มีคนนำไปใช้เป็นวัสดุกรองกายภาพด้วยเช่นกัน อายุการใช้งาน : หินพัมมิส สามารถใช้งานได้จนย่อยสลาย แตกหักไปเอง การดูแล บำรุงรักษา: เนื่องจากหินพัมมีส มีรูพรุนจำนวนมาก และรูพรุนเหล่านี้เองเป็นที่ๆ ฝุ่นผง ต่างๆ เข้าไปอยู่จำนวนมาก ฉะนั้น ก่อนนำไปใช้งาน ควรล้าง ด้วยน้ำสะอาดหลายๆ รอบ หรือ บางคนนิยมล่างด้วยน้ำ ผสม ด่างทับทิม (ผสมแบบเจือจาง ให้น้ำเป็นสีชมพูก็พอนะครับ) เพื่อฆ่าเชื้อโรค แล้ว ล้างออกด้วยน้ำสะอาด หลายๆ รอบอีกที จากนั้น จึงนำไปแช่น้ำทิ้งไว้ 2-3 วัน จึงนำขึ้นมาใช้งาน และให้นำขึ้นมาล้าง ทำความสะอาดทุกครั้งเมื่อทำการล้างทำความสะอาดระบบกรอง
ลักษณะของหินพัมมีส
ข้อดี : มีน้ำหนักเบาเพียง 360 กรัม/ลิตร, มีรูพรุนสูงมาก (ซึ่งเป็นที่อยู่ ของแบคทีเรีย ที่ช่วยในการย่อยสลาย ขอเสียในตู้ปลา ได้อย่างดี), ราคาถูก (กิโลละประมาณ 30 บาท), ไม่ทำปฏิกิริยา กับ สารเคมีใดๆ ข้อเสีย : หินพัมมีส มีซิลิก้าซึ่งเป็นองค์ประกอบหลัก ซึ่งอาจจะทำให้เกิดตะใคร่สีน้ำตาลได้ง่าย (แต่จากที่ใช้อยู่ ยังไม่เคยพบปัญหานี้นะครับ), เป็นหินที่มีความเปราะมากครับ เมื่อเสียดสีกันมากๆ จะทำให้ แตกเป็นฝุ่นเล็กๆ ได้ง่าย และตัวมันเองสามารถเก็บฝุ่นผงได้ดี การล้าง ทำความสะอาดเอาฝุ่นออกให้หมดจึงยากมาก ข้อแนะนำในการใช้กับตู้ปลาอโรวาน่า : นิยมใช้กันมากๆ กับระบบกรองทุกแบบ เพราะราคาถูก น้ำหนักเบา และเป็นที่อยู่ที่ดีให้แก่แบคทีเรีย ก่อนนำไปใช้งาน ควรล้าง ด้วยน้ำสะอาดหลายๆ รอบ จากนั้น จึงนำไปแช่น้ำทิ้งไว้ 2-3 วัน จึงนำขึ้นมาใช้งานครับ ควรแช่หินจนหินจมน้ำ (น้ำจะเข้าไปแทนที่อากาศในรูพรุน) เพื่อให้แบคทีเรีย เข้าไปอยู่ในรูพรุนของหินพัมมีสได้ง่ายขึ้น
หินซีโอไลท์ (Zeolite) ซีโอไลท์ คือหินภูเขาไฟอีกชนิดหนึ่งหนึ่ง มีซิลิก้าเป็นองค์ประกอบหลัก ซิโอไลท์เกิดขึ้นจาก "ลาวา" หลอมละลาย ไหลลงไปในน้ำ แล้วไปจับ ตัวแข็ง ใต้ท้องน้ำ ซึ่งระหว่างกระบวนการแข็งตัวนั้น ก็ได้ ดูดซับ แร่ธาตุ จำนวนมากเข้าไปด้วย ทั้ง อิฐ หิน ดิน ทราย กรวด ขี้เถ้า หลอมรวม กันหมด แล้ว จับตัวแข็งเป็นชั้นหิน แต่ ก็ยังคง มีรูพรุน ที่เกิดขึ้นจากฟองอากาศ เหมือนกันกับ หินพัมมิส แต่ด้วยน้ำหนักที่มากกว่าพัมมีสถึงสองเท่า จึงทำให้ ซีโอไลท์ไม่สามารถลอยน้ำได้ รูปร่าง ลักษณะ และคุณสมบัติ : ซีโอไลท์ จะมีทั้งแบบสีเทา (พบได้ในประเทศไทย) และสีอมเขียว โดย ซีโอไลท์ที่มีสีอมเขียวจะนิยมใช้ในระบบกรองมากกว่า มีคุณภาพ และประสิทธิ์ภาพดีกว่า แบบสีเทา แต่ก็แพงกว่าด้วย ซีโอไลท์จะทำหน้าที่เข้าจับ ก๊าซไฮโดรจนซัลไฟด์, คลอรีน, ยาปฏิชีวนะ และข้อมูลบางแหล่งอธิบายว่า ซีโอไลท์ สามารถดักจับ ก๊าซแอมโมเนีย, ไนไตรท์ และไนเตรท ได้ด้วย
ลักษณะของหินซีโอไลท์
ประเภทของวัสดุกรอง : เป็นวัสดุกรองทางเคมี อายุการใช้งาน : อายุการใช้งานในระบบกรอง ประมาณ 6-8 เดือน การดูแล บำรุงรักษา: การใช้ ซีโอไลท์ ต้องคอยหมั่นเอาออกมาล้าง บ่อยๆ โดยใช้ เกลือเข้มข้น (เกลือเข้มข้น จะทำให้ ซีโอไลท์คลายสารพิษบางส่วนออกมา) ล้างหลายๆ รอบ แล้วนำไปตากแดดให้แห้ง และ สามารถนำกลับมาใช้ใหม่ได้ แต่อย่างไรซะ ก็ควรทำการเปลี่ยนใหม่ เมื่อถึงอายุการใช้งานครับ ข้อดี : หินซีโอไลท์ มีรูพรุน มหาศาล (ซึ่งเป็นที่อยู่ ของแบคทีเรีย ที่ช่วยในการย่อยสลาย ขอเสียในตู้ปลา ได้อย่างดี), ดูดซับ ไอออนต่างๆ แม้ แต่ คลอรีน หรือ ยาปฏิชีวนะ จะว่าไปแล้ว มันดูดซับ และ ฟอก ได้ดี กว่า พัมมิส ซะอีกครับ ข้อเสีย : ซีโอไลท์ มีอายุการใช้งานของมันครับ เมื่อใช้ไปจนกระทั่งถึงจุดอิ่มตัว (ดูดซับของเสียจนอิ่มตัว) ซีโอไลท์ก็จะ คายสารพิษ ของเสีย ที่ดูดซับเอาไว้ กลับสู่ ตู้ปลาของเรา ทำให้ปลาเราป่วย หรือ ตายได้, ทำปฏิกิริยา กับน้ำเกลือเข้มข้น ซึ่งจะทำให้ ซีโอไลท์คลายของเสียออกมาเช่นกัน แม้ว่าจะยังไม่ถึงจุดอิ่มตัว, สำหรับระบบกรองที่ใช้ ซีโอไลท์เป็นหลัก คงต้องเซทระบบกรองชีวภาพใหม่ทุกครั้ง ที่เราต้องเปลี่ยนซีโอไลท์ใหม่ ข้อแนะนำในการใช้กับตู้ปลาอโรวาน่า : แม้ว่าซีโอไลท์จะมีข้อดีมากกว่าพัมมีส แต่กลับไม่เป็นที่นิยมนำมาใช้กับตู้อโรว่าน่าครับ (โดยส่วนตัวแล้วอยากบอกว่า ไม่ควรใช้ กับตู้ปลาอโรวาน่า เลยจะดีกว่า) เนื่องจาก ปัญหาเรื่องการคลายของเสีย เมื่อทำปฏิกิริยา กับน้ำเกลือเข้มข้น และเมื่อถึงจุดอิ่มตัว ซึ่งผู้เลี้ยงปลาอโรวาน่าส่วนใหญ่จะมองว่า ไม่คุ้มที่จะเสี่ยงครับ แต่ปัจจุบัน มีผู้เลี้ยงปลาอโรวาน่า ไม่น้อย ที่ซื้อหินซีโอไลท์ เพื่อนำมาใส่ในระบบกรอง เพราะเข้าใจผิดคิดว่า เป็นหินพัมมีส (ที่หน้าซองจะเขียนว่า หินภูเขาไฟ เหมือนกัน) ฉะนั้น ตอนเลือกซื้อ หินภูเขาไฟ ควรเลือกซื้อให้ดีๆ ด้วยนะครับ
ปะการัง ( reef or coral reef ) ปะการัง หรือปะการังแข็ง ก็คือ สิ่งมีชีวิตที่มาจากทะเลครับ(แต่ไม่รู้จะเรียกว่า พืชหรือสัตว์ดี) เนื้อของปะการังมีเนื้อที่เป็นรูพรุนจำนวนมาก เมื่อมันตายไป จึงมีคนนำเอามาใช้เป็นวัสดุกรอง อย่างแพร่หลาย แม้ว่าปัจจุบันนี้ การมีปะการรังในครอบครองถือว่าผิดกฎหมาย และเป็นการทำลายธรรมชาติ ครับ รูปร่าง ลักษณะ และคุณสมบัติ : เนื้อของปะการังประกอบไปด้วย แคลเซียม และ หินปูน ซึ่งทำให้ปะการังมี่คุณสมบัติเป็น pH Buffer มีฤทธิ์ทำให้น้ำที่ใช้ปะการังเป็นวัสดุกรอง มีความเป็นด่างอย่างอ่อน (pH ประมาณ 8-9) ปะการังมีลักษณะรูปร่างหลากหลาย แต่ส่วนมากจะหน้าตาคล้ายๆ กิ่งก้าน ต้นไม้ มีเนื้อแข็ง สีขาว หรือสีขาวอมเหลือง หรือสีขาวอมน้ำตาล ปะการัง ที่มีขายกันทั่วไปจะแบ่งขนาดเป็นเบอร์ 0, 1, 2, 3, 4 และ 5 เบอร์ 0 จะเล็กสุด และเบอร์ 5 ใหญ่สุด และที่นิยมนำมาใช้ในระบบกรองมากที่สุด คือเบอร์ 3 และ 4
ลักษณะของปะการัง
ประเภทของวัสดุกรอง : เป็นวัสดุกรองทางชีวภาพ อายุการใช้งาน : ปะการัง สามารถใช้งานได้จนย่อยสลาย แตกหักไปเอง แต่เนื่องด้วย คุณสมบัติที่เป็น pH Buffer ของตัวมันเอง ถ้าต้องไปอยู่ในน้ำที่มีค่าเป็นกรด หรือ น้ำที่ไม่ได้รับการเปลี่ยนน้ำ อย่างเพียงพอจะทำให้เกิดปัญหา การกร่อนตัวเร็วกว่า วัสดุกรองชนิดอื่นมาก การดูแล บำรุงรักษา: เนื่องจากปะการัง มีรูพรุนจำนวนมาก และรูพรุนเหล่านี้เองเป็นที่ๆ ฝุ่นผง ต่างๆ เข้าไปอยู่จำนวนมาก ฉะนั้น ก่อนนำไปใช้งาน ควรล้าง ด้วยน้ำสะอาดหลายๆ รอบ หรือ บางคนนิยมล้างด้วยน้ำ ผสม ด่างทับทิม เพื่อฆ่าเชื้อโรค แล้ว ล้างออกด้วยน้ำสะอาด หลายๆ รอบอีกที จากนั้น จึงนำไปแช่น้ำทิ้งไว้ 2-3 วัน แล้วจึงนำขึ้นมาใช้งาน, ในระหว่างการใช้งานต้องล้าง และดูดเอาฝุ่นผงปะการัง ที่เกิดจากการกร่อนตัว ของปะการัง และผงฝุ่น ตะกอนต่างๆ ออกจากระบบกรอง อย่างสม่ำเสมอ ข้อดี : มีรูพรุนสูงมาก (ซึ่งเป็นที่อยู่ ของแบคทีเรีย ที่ช่วยในการย่อยสลาย ขอเสียในตู้ปลา ได้อย่างดี), รักษาสภาพ pH ของน้ำได้คงที่ ข้อเสีย : อย่างแรกเลยคือปัจจุบันนี้ การมีปะการรังในครอบครองถือว่าผิดกฎหมายครับ และการใช้หินปะการังถือว่าเป็นการสงเสริมให้มีการทำลายธรรมชาติอีกด้วย, มีน้ำหนักมาก, ราคาแพง และมีแนวโน้มจะแพงขึ้นเรื่อยๆ, การย่อยสลายเร็ว (กร่อน) เมื่อเกิดการสลาย ของ ปะการัง เราก็จะเห็น ฝุ่นขาวๆ ลอยคลุ้งเต็มไปหมด, คุณสมบัติด้าน pH Buffer ของปะการัง ทำให้วิเคราะห์ปัญหาไนเตรท์สะสมได้ยาก ข้อแนะนำในการใช้กับตู้ปลาอโรวาน่า : มีความนิยมใช้อยู่มากพอสมควร แต่ต้องระวังเรื่องไนเตรทสะสมในน้ำ และต้องทำความสะอาดปะการังให้ดี ก่อนนำไปใส่ในระบบกรองด้วยนะครับ
เซรามิค-ริงค์ (Ceramic-Rings) เซรามิค-ริงค์ เป็นวัสดุที่ถูกสร้างขึ้นมาจาก ดินเผา หรือที่เรียกกันว่า เซรามิค(ชื่อมันก็บอกอยู่แล้วนะครับ) ทำขึ้นมาเพื่อเป็นวัสดุกรองโดยเฉพาะ เซรามิค-ริงค์ จะมีอยู่สองแบบ คือ เซรามิค-ริงค์(แบบไม่มีรูพรุน) และเซรามิค-ริงค์ แบบมีรูพรุน รูปร่าง ลักษณะ และคุณสมบัติ : เซรามิค-ริงค์ ทั้งสองแบบ จะมีลักษณะทรงกระบอก มีรูอยู่ตรงกลาง (ถ้าเพิ่มคำว่า สอดไส้ครีมตรงกลาง คงกลายเป็นขนม ของเด็กๆ ไปแล้วนะครับ 55555) โดยเซรามิค-ริง แบบมีรูพรุน จะมีเนื้อหนากว่า และมีรูพรุน มากกว่า อีกแบบ ทั้งสองแบบจะมีสีขาว เซรามิค-ริงค์(แบบไม่มีรูพรุน) ถูกสร้างขึ้นมาเพื่อเป็นวัสดุกรองทางกายภาพ ทำหน้าที่ดักฝุ่นผง และกระจายน้ำ ส่วนอีกตัวคือ เซรามิค-ริงค์ แบบมีรูพรุน ถูกสร้างขึ้นมาเพื่อเป็นวัสดุกรองทางชีวภาพ ที่ผิวของเซรามิค-ริงค์ แบบมีรูพรุน จะมีรูอยู่แยะมากๆ (ก็เป็นไปตามชื่ออีกละ) เพื่อเป็นที่อยู่อาศัยให้แบคทีเรีย สำหรับเซรามิค-ริงค์ ที่คุณภาพดี ผ่านการเผ่าที่อุณหภูมิถูกต้องแล้ว จะมีค่า pH เป็นกลาง และจะไม่มีผลเปลี่ยนแปลง pH ของน้ำ
เซรามิค-ริงค์
ประเภทของวัสดุกรอง : เซรามิค-ริงค์(แบบไม่มีรูพรุน) จัดเป็นวัสดุกรองทางกายภาพ ส่วนเซรามิค-ริงค์ แบบมีรูพรุนจัดเป็นวัสดุกรองทางชีวภาพ อายุการใช้งาน : เซรามิค-ริงค์ สามารถใช้งานได้จนย่อยสลาย แตกหักไปเอง การดูแล บำรุงรักษา: เป็นเรื่องปกติสำหรับ วัสดุที่มีรูพรุนอยู่จำนวนมาก รูพรุนเหล่านี้จะเป็นที่ๆ ฝุ่นผง ต่างๆ เข้าไปอยู่จำนวนมาก ฉะนั้น ก่อนนำไปใช้งาน จึงควรล้าง ด้วยน้ำสะอาดหลายๆ รอบ และให้นำขึ้นมาล้าง ทำความสะอาดทุกครั้งเมื่อทำการล้างทำความสะอาดระบบกรอง ข้อดี : เซรามิค-ริงค์ แบบมีรูพรุน จะมีรูพรุนสูงมากๆ (ซึ่งเป็นที่อยู่ ของแบคทีเรีย ที่ช่วยในการย่อยสลาย ขอเสียในตู้ปลา ได้อย่างดี) ข้อเสีย : ราคาค่อนข้างสูง และปัจจุบันในตลาดปลาสวยงามบ้านเรา มีเซรามิค-ริงค์ ที่ไม่ได้คุณภาพ ออกมาขายอยู่พอสมควร (บางคนจะเรียกว่าของปลอม) ซึ่งเซรามิค-ริงค์ เหล่านี้ จะมีประสิทธิภาพด้อยลงไป และ/หรือ มีผลกระทบ กับสภาพน้ำ เช่น เรื่องของ pH เป็นต้น ข้อแนะนำในการใช้กับตู้ปลาอโรวาน่า : สำหรับ เซรามิค-ริงค์แบบมีรูพรุน เนื่องจากเป็นวัสดุกรองที่มีคุณภาพสูง จึงเป็นที่นิยมใช้กันมาก ในระบบกรองทุกแบบ (แต่ถ้าต้องซื้อมาใส่ระบบกรองอันใหญ่ๆ ที อาจจะต้องจ่ายมากกว่าราคาปลาซะอีกนะครับ ^__^?) แต่ต้องระวัง เซรามิค-ริงค์ ที่ไม่ได้คุณภาพด้วยนะครับ แนะนำให้หาซื้อยี่ห้อที่เชื่อมั่นในคุณภาพได้ด้วยนะครับ, ส่วนเซรามิค-ริงค์ (แบบไม่มีรูพรุน) นั้น ไม่เป็นที่นิยมครับ แต่มักจะมีคนซื้อไปใช้ เพราะเข้าใจผิด คิดว่าเป็นแบบมีรูพรุนเหมือนกันครับ
ไบโอบอล (Bio-Balls) ไบโอบอล ก็เป็นวัสดุอีกชนิดหนึ่งที่ถูกสร้างขึ้นมาเพื่อเป็นวัสดุกรองโดยเฉพาะ เช่นเดียวกับเซรามิค-ริงค์ ไบโอบอล ทำขึ้นจากพลาสติก และมีน้ำหนักเบา โดยไบโอบอล ในปัจจุบันนี้ มีรูปแบบออกมามากมายหลายแบบ เพื่อวัตถุประสงค์ต่างๆ กัน ในระบบกรอง เช่น เพิ่ม รู เพิ่มช่อง เพื่อให้แบคทีเรียอยู่อาศัยได้มากขึ้น หรือ มีการนำสารเคมี หรือวัสดุกรองชนิดอื่นไปใส่ไว้ภายใน เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพ ตามวัสดุกรองนั้นๆ แต่ ที่ผมจะขอพูดถึง เรื่องไบโอบอลนี้ จะพูดถึงเฉพาะรุ่นเก่า หรือบางคนจะเรียกว่า ?ของราคาถูก? หรือเรียกว่า ?ของปลอม? ก็แล้วแต่ แต่ก็เป็นแบบที่หาได้ง่ายที่สุดแล้วนะครับ ตอนนี้จะยังไม่ขอพูดถึงไบโอบอลรุ่นอื่นๆ นะครับ เพราะมากมายเหลือเกิน กลัวว่าจะงงกัน (ไม่ได้กลัวว่าคนอ่านจะงงนะครับ..กลัวผมจะงงซะเองมากกว่าครับ 55555) รูปร่าง ลักษณะ และคุณสมบัติ : โดยทั่วๆ ไปแล้ว ไบโอบอลจะมีลักษณะเป็นทรงกลม เลยได้ชื่อที่ลงท้ายด้วย Ball ครับ แม้ว่าปัจจุบันจะมีบางรุ่นถูกผลิตออกมาเป็นทรงอื่นๆ อย่างเช่น สีเหลี่ยมลูกบาศก์ แต่ก็ไม่มีใครเรียก Bio-Cubes นะครับ ก็ยังคงเรียกกันเป็น Bio-Balls เหมือนเดิม ตัวของไบโอบอล มีหลากหลายสี (แล้วแต่ใครจะทำเป็นสีไหน) พื้นผิว ไม่มีรูพรุน แต่จะถูกทำเป็นครีบ เป็นก้าน เพื่อวัตถุประสงค์ในการ กระจายน้ำออก เพื่อให้ผิวน้ำได้สัมผัสกับอากาศ และดูดซับเอาออกซิเจน ในอากาศไปให้มากที่สุด ด้วยเหตุนี้เอง ไบโอบอล จึงเหมาะแก่การวางไว้ในส่วนที่ให้น้ำไหลผ่าน แต่ไม่จมน้ำ เพราะถ้าไบโอบอลจมน้ำ ครีบของมันก็ไม่สามารถทำให้น้ำสัมผัสกับอากาศได้ ซึ่งจะทำให้ไบโอบอล มีประสิทธิภาพ ไม่ต่างกันกับขอนไม้ หรือก้นหินธรรมดาๆ ที่วางอยู่ในน้ำครับ ประเภทของวัสดุกรอง : จัดเป็นวัสดุกรองทางกายภาพครับ อายุการใช้งาน : ไบโอบอลสามารถใช้งานได้จนย่อยสลาย แตกหัก หรือเปื่อยไปเอง แต่ไม่ควรเก็บไว้ในที่โดนแสงแดด หรือ อุณหภูมิสูง เพราะจะทำให้ไบโอบอล (พลาสติก) เปราะ ย่อยสลาย เปื่อยยุ่ย และแตกหัก เร็วกว่าปกติ การดูแล บำรุงรักษา: ก่อนนำไปใช้งาน ควรล้างเอาคราบสารเคมีที่ติดมากับไบโอบอลออกก่อน ล้างด้วยน้ำสะอาด ก็พอนะครับ (เพื่อนผมบางคนกลัวไม่สะอาด เล่นลงล้างด้วยผงซักฟอกเลย ซะงั้นละ ^__^?) และให้นำขึ้นมาล้าง ทำความสะอาดทุกครั้งเมื่อทำการล้างทำความสะอาดระบบกรอง
ลักษณะของไบโอบอล แบบต่างๆ
ข้อดี : ราคาถูก, ใช้งานได้นาน, น้ำหนักเบา ข้อเสีย : ลูกใหญ่เปลืองเนื้อที่ในระบบกรอง, ไม่มีรูพรุน (มีที่ให้แบคทีเรียอาศัยอยู่น้อย), ต้องวางไว้ในจุดที่ น้ำไหลผ่าน แต่ต้องไม่จมน้ำเท่านั้น ซึ่งทำให้ไม่เหมาะที่จะนำไปใช้กับระบบกรองบางแบบ เช่นกรองนอกครับ ข้อแนะนำในการใช้กับตู้ปลาอโรวาน่า : ใช้ได้สำหรับ ผู้เลี้ยงปลาที่มีระบบกรองขนาดใหญ่มากๆ เช่นอยู่ในบ่อปลา, มีกรองล่างขนาดเหลือเฟือ หรือ กรองถังใบใหญ่ๆ ฯลฯ และผู้เลี้ยงปลาที่ไม่ชอบให้มีฟองอากาศในตู้ปลา หรือบ่อปลา (ไบโอบอลช่วยให้อากาศแทนหัวทรายได้) แต่ไม่นิยม และไม่แนะนำสำหรับผู้เลี้ยงปลาทีมีระบบกรองไม่ใหญ่นัก เช่นกรองบน กรองนอก และกรองข้าง ฯลฯ เพราะเปลืองเนื้อที่ในระบบกรองมากๆ และประสิทธิภาพในเรื่องกรองชีวภาพมีน้อย โดยเฉพาะ คนที่ใช้กรองนอกตู้ ซึ่งวัสดุกรองในกรองนอก จะจมอยู่ในน้ำทั้งหมดครับ โดยรวมแล้ว สำหรับตู้ปลาอโรวาน่าทั่วไป ไม่แนะนำให้ใช้ครับ
แอคติเวท คาร์บอน ( Activate Carbon ) แอคติเวท คาร์บอน หรือ ถ่านกัมมันต์ เป็นวัสดุกรองอีกชนิดที่ถูกทำให้เป็นวัสดุกรองโดยเฉพาะ วัตถุดิบของแอคติเวท คาร์บอน ส่วนใหญ่เป็นวัสดุเหลือทิ้งทางการเกษตร เช่น กะลามะพร้าว กะลาปาล์ม ทะลายปาล์ม ฯลฯ มาผ่านกระบวนการกระตุ้น (activation) ให้มีพื้นที่ผิวสูง มีปริมาณคาร์บอนเป็นองค์ประกอบหลัก มีความจุในการดูดซับสูง และมีรูพรุนขนาดเล็กจำนวนมาก รูปร่าง ลักษณะ และคุณสมบัติ : แอคติเวท คาร์บอน มีลักษณะเป็นของแข็งสีดำ อาจอยู่ในรูปของผงหรือเม็ดก็ได้ มีโครงสร้างรูพรุนขนาดเล็ก พื้นที่ผิวดูดซับสูง ทำให้มีสมบัติการดูดซับที่ดี ใช้ประโยชน์ในการกำจัดกลิ่น สี หรือแก๊ส รวมทั้งสารพิษบางชนิด เช่น แอมโมเนีย และคลอรีน
ลักษณะของ แอคติเวท คาร์บอน
ประเภทของวัสดุกรอง : เป็นวัสดุกรองทางเคมี อายุการใช้งาน : แอคติเวท คาร์บอน ที่นำไปใช้ในเครื่องกรองน้ำ ปกติ จะมีการเปลี่ยนใหม่ทุกๆ 1 ปี แต่สำหรับในระบบกรองตู้ปลาที่มีน้ำไหลผ่านตลอด จะใช้กันไม่เกิน 1 เดือน การดูแล บำรุงรักษา: การใช้ แอคติเวท คาร์บอน ในระบบกรอง ต้องคอยหมั่นเอาออกมาล้าง บ่อยๆ โดยใช้ เกลือเข้มข้น (เกลือเข้มข้น จะทำให้ แอคติเวท คาร์บอน คลายสารพิษออกมา) ล้างหลายๆ รอบ แล้วนำไปตากแดดให้แห้ง และ สามารถนำกลับมาใช้ใหม่ได้ ส่วนการนำไปใช้ในเครื่องกรองน้ำ จะทำความสะอาดโดยวิธี ปล่อยน้ำย้อน เพื่อเป็นการล้างฝุ่นผงที่ติดอยู่ในถังกรอง ให้ไหลออกมา แต่อย่างไรซะ ก็ควรทำการเปลี่ยนใหม่ เมื่อถึงอายุการใช้งานครับ ข้อดี : ราคาถูก, ใช้ในการดูดกลิ่นและสารพิษได้ดี ข้อเสีย : แอคติเวท คาร์บอน มีอายุการใช้งานของมันครับ เมื่อใช้ไปจนกระทั่งถึงจุดอิ่มตัว (ดูดซับของเสียจนอิ่มตัว) แอคติเวท คาร์บอน ก็จะทยอย คายของเสีย ที่มันกักเก็บไว้ สู่ ตู้ปลาของเรา ทำให้ปลาเราป่วย หรือ ตายได้, ทำปฏิกิริยา กับน้ำเกลือเข้มข้น ซึ่งจะทำให้ แอคติเวท คาร์บอน คลายของเสียออกมาเช่นกัน แม้ว่าจะยังไม่ถึงจุดอิ่มตัว ข้อแนะนำในการใช้กับตู้ปลาอโรวาน่า : แอคติเวท คาร์บอน ได้รับความนิยมมาก ในการนำมาใช้เป็นวัสดุกรองสำหรับถังกรอง กรองสารพิษในน้ำประปา (โดยเฉพาะคลอรีน) ก่อนจะปล่อยเข้าตู้ปลา แต่สำหรับระบบกรอง ของตู้ปลาอโรว่าน่า กลับไม่เป็นที่นิยมครับ เนื่องจาก ปัญหาเรื่องการคลายของเสีย เมื่อทำปฏิกิริยา กับน้ำเกลือเข้มข้น และเมื่อถึงจุดอิ่มตัว เหมือนกับคุณสมบัติของซีโอไลท์ ซึ่งผู้เลี้ยงปลาอโรวาน่าส่วนใหญ่จะมองว่า ไม่คุ้มที่จะเสี่ยงครับ แต่ก็มีผู้เลี้ยงปลา บางคนใส่ แอคติเวท คาร์บอนลงไปในระบบกรอง ของตู้ใบใหม่ เพื่อช่วยดูดสารพิษ จากตู้ใบใหม่ ไม่ให้เป็นพิษกับตัวปลาด้วยครับ และจะเอา แอคติเวท คาร์บอน ออกหลังจากใช้งานไปได้ ประมาณ หนึ่งเดือน
ใยกรองต่างๆ (Filter) ใยกรองต่างๆ ที่ใช้สำหรับระบบกรอง มีกันหลากหลายแบบ ทั้งแบบใยแก้ว และแบบฟองน้ำ แบบกรองหยาบ กรองละเอียด แม้ว่าใยกรองบางตัวจะถูกเรียกกันว่า ?ใยแก้ว? แต่จริงๆ แล้วทำขึ้นจาก พลาสติกไฟเบอร์ครับ แม้จะชื่อเหมือนกัน แต่เป็นคนละอย่างกับใยแก้วที่อยู่ในท่อไอเสียรถยนต์ รถจักรยานยนต์ ที่ทำขึ้นจากแก้วจริงๆ ซึ่งละอองของใยแก้วชนิดนี้ จะเป็นอันตรายต่อปอดและระบบการหายใจของคนเรามาก ใยกรองของเราจึงไม่เป็นอันตรายต่อผู้เลี้ยงปลานะครับ รูปร่าง ลักษณะ และคุณสมบัติ : ใยกรองส่วนใหญ่จะมีรูปร่าง เป็นแผ่นสีเหลี่ยมแบนๆ แต่จะมีอยู่หลายลักษณะ แต่จะแยกกันเป็นสองกลุ่มใหญ่ๆ คือ กลุ่มที่เป็นฟองน้ำ และกลุ่มที่เป็นใยแก้ว ในกลุ่มที่เป็นใยแก้วนั้น ก็ยังถูกแบ่งออกไปได้อีกหลายแบบ แบ่งเป็นใยกรองหยาบ ใยกรองระเอียด ส่วนเรื่องสีของใยกรอง ก็มีหลากหลายสี เช่นกัน ส่วนมากที่จะเห็นกันจะมีเป็นสี ขาว (เห็นมากในใยแก้ว แบบกรองหยาบ), เขียว, น้ำเงิน และดำ(เห็นมากในกลุ่มของฟองน้ำ) ใยกรองเหล่านี้ ถูกทำขึ้นมาด้วยวัตถุประสงค์หลักคือ กรองฝุ่น ผง ตะกอน ในน้ำ ความละเอียด ของใยกรองยิ่งมาก จะยิ่งมีประสิทธิภาพในการกรองได้สูง แต่ก็มีใยกรองบางประเภท เช่นในกลุ่มของฟองน้ำ จะมีพื้นที่ว่างให้แบคทีเรีย เข้าไปอยู่อาศัยได้ ซึ่งจะนับว่าเป็นกรองชีวภาพด้วยก็น่าจะได้ ประเภทของวัสดุกรอง : ส่วนมาก จัดว่าเป็นวัสดุกรองทางกายภาพครับ อายุการใช้งาน : ไม่มีอายุการใช้งานที่แน่นอนครับ ใช้ได้จนกระทั่ง อุดตัน หรือ ชำรุดไปเองครับ
ลักษณะของใยกรอง
การดูแล บำรุงรักษา: ในกลุ่มที่เป็นฟองน้ำ ต้องนำออกมาล้างน้ำบ่อยๆ ครับ จะได้ไม่เกิดการหมักหมมของสิ่งสกปรก และเชื้อโรค ส่วนในกลุ่มใยแก้ว ก็ต้องนำออกมาทำความสะอาดเมื่อของเสีย เริ่มอุดตันครับ แต่ส่วนใหญ่ เมื่อนำออกมาซัก ล้าง เนื้อของใยแก้วจะบางลงเรื่อยๆ และประสิทธิภาพในการกรองก็จะลดลงไปด้วย และเมื่อถึงเวลาช่วงหนึ่ง จึงต้องทำการเปลี่ยนใหม่ครับ ข้อดี : ราคาถูก, ใช้ดักตะกอน สิ่งสกปรกในน้ำได้ดี ข้อเสีย : สำหรับกรองฟองน้ำ มักจะพบปัญหาเรื่อง สิ่งสกปรก หมักหมม จนทำให้เกิดโรคกับปลาได้, สำหรับตู้ที่มีของเสียมาก ใยกรองจะเต็มเร็วมาก ข้อแนะนำในการใช้กับตู้ปลาอโรวาน่า : ในกลุ่มของฟองน้ำ นิยมใช้แบบกรองฟองน้ำเป็นกรองเสริมสำหรับช่วยกรอง เศษฝุ่น และตะกอนในน้ำ แต่ไม่ได้รับความนิยมใช้เป็นวัสดุกรองใน ระบบกรองชนิดอื่น เพราะ ปัญหาเรื่องการหมักหมมของสิ่งสกปรก ส่วนในกลุ่มใยแก้ว นิยมใช้ใยกรองหยาบ (สีขาว) มากๆ ในระบบกรองทุกชนิด แต่ไม่ค่อยนิยมใช้ใยกรองละเอียด เนื่องจาก มีความละเอียดมากเกินไป จนบางครั้งทำให้น้ำผ่านได้ยาก หรือ บางครั้งอาจทำให้เกิด ระบบกรองอุดตันได้ และสำหรับระบบกรองที่ไม่ใช่ระบบปิด อาจจะทำให้เกิดปัญหาน้ำท่วมบ้านได้นะครับ (ผมเคยเจอปัญหากับกรองบนมาแล้วครับ ดีที่เห็นเร็ว ไม่งั้นปลาคงแห้งตายไปด้วย)
